Nắp hố ga gang, song chắn rác gang, tấm sàn grating,

Hộ lan tôn lượn sóng là một trong những thiết bị an toàn giao thông quan trọng nhất trên các tuyến đường cao tốc. Cấu kiện này có nhiệm vụ giảm thiểu va chạm trực tiếp, giữ xe không lao ra khỏi mặt đường và hạn chế thiệt hại khi xảy ra sự cố. Tuy nhiên, để hộ lan phát huy đúng hiệu quả, việc lắp đặt phải tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật chặt chẽ theo tiêu chuẩn hiện hành. Bài viết dưới đây giúp bạn hiểu rõ những yêu cầu quan trọng cần tuân thủ khi thi công hộ lan tôn lượn sóng, trình bày theo cách dễ hiểu, phù hợp cho người không chuyên trong lĩnh vực xây dựng – giao thông.

1. Hộ lan tôn lượn sóng là gì? Vai trò trên đường cao tốc

Hộ lan tôn lượn sóng (hay lan can phòng hộ) là hệ thống được làm từ thép tấm dập thành dạng sóng, gắn trên các cột trụ thép hoặc bê tông dọc theo mép đường. Khi có va chạm xảy ra, hệ thống này hấp thu một phần lực và dẫn hướng xe trở lại làn đường an toàn.

Vai trò chính gồm:

• Ngăn phương tiện rơi xuống vực, lao qua dải phân cách hoặc đâm vào vật cứng.

• Giảm mức độ hư hại khi xảy ra tai nạn.

• Cảnh báo và định hướng người lái, đặc biệt tại các khúc cua hoặc khu vực tầm nhìn hạn chế.

Theo TCVN 12819-1:2019 (tiêu chuẩn Việt Nam cho hệ thống phòng hộ đường bộ), hộ lan tôn lượn sóng trên đường cao tốc phải đảm bảo khả năng chịu va chạm tương ứng với cấp độ bảo vệ đã được thiết kế.

2. Các loại hộ lan tôn lượn sóng thường dùng hiện nay

Trên đường cao tốc, phổ biến nhất là hai dạng:

2.1. Hộ lan hai sóng

• Thường dùng ở đường cấp cao, dải phân cách mềm và lề đường.

• Ưu điểm: linh hoạt, dễ lắp đặt, chi phí hợp lý.

2.2. Hộ lan ba sóng

• Tấm dày và cứng hơn, khả năng chống chịu cao hơn.

• Thường dùng ở các vị trí nguy hiểm: cầu, đoạn cong gấp, khu vực địa hình phức tạp.

Cả hai loại đều được yêu cầu mạ kẽm nhúng nóng theo TCVN 12126:2017 / ISO 1461 để chống gỉ và tăng tuổi thọ khi đặt ngoài trời.

3. Yêu cầu kỹ thuật đối với vật liệu và cấu kiện

3.1. Yêu cầu về vật liệu thép

Theo TCVN 12819-1:2019, thép chế tạo hộ lan cần:

• Có độ bền kéo phù hợp với thiết kế.

• Chịu được tác động môi trường ngoài trời.

• Không bị cong, rạn nứt hoặc sai hình dạng trước khi lắp đặt.

Tấm sóng và trụ thường làm bằng thép cacbon chất lượng tốt, đảm bảo khả năng hấp thu năng lượng trong va chạm.

3.2. Lớp mạ kẽm nhúng nóng

Lớp mạ có nhiệm vụ chống ăn mòn, đặc biệt trong môi trường nắng mưa liên tục.

Yêu cầu chung:

• Mạ theo tiêu chuẩn ISO 1461 – tiêu chuẩn quốc tế về mạ kẽm nhúng nóng.

• Bề mặt sau mạ phải sáng, không rỗ, không bong tróc.

• Độ dày lớp mạ phải đạt mức tối thiểu theo quy định của tiêu chuẩn (không đưa số cụ thể khi không có nguồn chính thống).

3.3. Bu lông và phụ kiện

• Dùng bu lông cường độ cao, bảo đảm lực siết đồng đều.

• Bề mặt bu lông cũng phải được mạ kẽm chống gỉ.

• Không dùng bu lông bị cong, ren bị hỏng.

4. Yêu cầu về vị trí và khoảng cách lắp đặt hộ lan

4.1. Khoảng cách giữa các cột

Theo TCVN 12819-1:2019, khoảng cách giữa các cột trụ phải tuân theo thiết kế đã được phê duyệt, đảm bảo hệ thống có khả năng biến dạng và hấp thu lực va chạm đúng yêu cầu.

4.2. Chiều cao lắp đặt

Chiều cao từ mặt đường đến tâm tấm hộ lan phải đảm bảo đúng theo thiết kế, nhằm tạo hiệu quả phòng hộ tối ưu cho các loại xe. Việc lắp đặt thấp hoặc cao quá mức đều làm giảm hiệu quả chống va chạm.

4.3. Khoảng cách giữa hộ lan và mép đường

Khoảng cách này giúp:

• Tạo vùng biến dạng an toàn.

• Tránh xe tiếp xúc quá sớm với tấm sóng.

• Bảo đảm hộ lan không bị lún nghiêng khi nền đất yếu.

5. Yêu cầu thi công lắp đặt hộ lan tôn lượn sóng

5.1. Chuẩn bị nền móng và xác định tim tuyến

Trước khi dựng cột trụ, nhà thầu cần:

• Xác định đúng tim đường theo hồ sơ thiết kế.

• Đảm bảo nền đất dọc tuyến đã được lu lèn chắc chắn.

• Kiểm tra cao độ để tránh lệch giữa các đoạn.

5.2. Lắp đặt cột trụ

• Cột phải được cắm thẳng, đúng độ sâu theo bản vẽ.

• Hạn chế tối đa rung lắc khi đóng cột để tránh làm méo trụ.

• Các cột sau khi đóng xong phải nằm trên một đường thẳng, không bị nghiêng.

5.3. Lắp tấm sóng

• Tấm sóng phải được lắp nối liên tục, không tạo khoảng hở lớn.

• Các lỗ bu lông phải khớp chính xác.

• Hướng sóng quay ra ngoài phía đường xe chạy.

5.4. Siết bu lông

• Bu lông phải được siết theo lực quy định để đảm bảo chắc chắn mà không làm biến dạng tấm sóng.

• Không tự ý dùng bu lông sai kích thước hoặc sai tiêu chuẩn.

5.5. Kiểm tra và nghiệm thu

Công tác nghiệm thu phải tuân thủ theo TCVN 12819-1:2019, bao gồm:

• Độ thẳng của tuyến hộ lan.

• Chiều cao, khoảng cách giữa các trụ.

• Độ kín khít của các mối nối.

• Kiểm tra lớp mạ còn nguyên vẹn, không trầy xước sâu.

6. Lỗi thường gặp khi lắp đặt hộ lan và cách tránh

6.1. Cột trụ không thẳng

Lý do: đóng trụ bằng thiết bị không phù hợp hoặc nền đất yếu.
Khắc phục: kiểm tra tim tuyến trước khi đóng, dùng máy chuyên dụng và xử lý nền đất nếu cần.

6.2. Tấm sóng bị cong, méo trước khi lắp

Lý do: vận chuyển hoặc bảo quản không đúng cách.
Khắc phục: kê cao, tránh để vật nặng đè lên tấm sóng.

6.3. Lắp sai chiều cao

Đây là lỗi ảnh hưởng lớn đến khả năng chống va chạm. Phải đo lại cao độ theo từng đoạn trước khi nghiệm thu.

6.4. Lực siết bu lông không đồng đều

Làm giảm độ ổn định của hệ thống. Cần dùng dụng cụ đo lực siết theo tiêu chuẩn.

7. Bảo trì và kiểm tra định kỳ hộ lan tôn lượn sóng

Sau khi hoàn thành lắp đặt, hệ thống hộ lan cần được kiểm tra và bảo trì thường xuyên để đảm bảo luôn hoạt động ổn định. Đây là việc bắt buộc đối với các tuyến đường cao tốc có lưu lượng xe lớn hoặc thời tiết khắc nghiệt.

Những hạng mục cần kiểm tra định kỳ gồm:

• Tấm sóng: xem có dấu hiệu cong vênh, thủng, trầy xước sâu hay không. Nếu lớp mạ bị bong tróc, cần xử lý sớm để tránh gỉ sét.

• Cột trụ: kiểm tra độ thẳng, độ lún, đặc biệt sau mùa mưa hoặc sau khi có xe va chạm. Cột bị nghiêng sẽ làm giảm khả năng hấp thu lực.

• Bu lông – phụ kiện: cần đảm bảo bu lông không bị lỏng, mòn hoặc rỉ. Việc siết chặt lại đúng lực quy định giúp hệ thống luôn chắc chắn.

• Đoạn hộ lan bị va chạm: phải được thay thế kịp thời theo hướng dẫn của thiết kế; không được để kéo dài vì sẽ gây mất an toàn cho người tham gia giao thông.

Các yêu cầu này tuân theo TCVN 12819-3:2019, trong đó quy định rõ quy trình kiểm tra, bảo dưỡng và thay thế các bộ phận bị hư hại của hệ thống phòng hộ đường bộ.

Tóm lại hộ lan tôn lượn sóng là giải pháp quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro khi xảy ra tai nạn trên đường cao tốc. Tuy nhiên, hiệu quả của hệ thống chỉ được đảm bảo khi việc lắp đặt đúng kỹ thuật và được kiểm tra, bảo trì thường xuyên. Tuân thủ nghiêm các tiêu chuẩn như TCVN 12819 và ISO 1461 không chỉ giúp công trình bền vững, an toàn hơn mà còn giảm chi phí sửa chữa, hạn chế gián đoạn giao thông. Nói cách khác, đầu tư đúng ngay từ đầu và duy trì tốt trong quá trình sử dụng chính là chìa khóa để hệ thống hộ lan phát huy tối đa giá trị bảo vệ người tham gia giao thông.